ชีวิตและผลงาน

ชีวิตและผลงาน อาจารย์ธีรนาถ กาญจนอักษร

อาจารย์ธีรนาถ กาญจนอักษร เกิดเมื่อวันที่ 6 เมษายน 2492 เป็นบุตรของคุณพ่อสุเมธ และคุณแม่บุญช่วย กาญจนอักษร คุณพ่อเป็นคนจังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นอัยการ คุณแม่เป็นคนจังหวัดระยองเป็นผู้อำนวยการโรงเรียนจันทรประดิษฐรามวิทยาคม

ในวัยเด็ก  อาจารย์ธีรนาถสำเร็จการศึกษาระดับประถมศึกษาจากโรงเรียนสุโรจน์วิทยา และสำเร็จชั้นมัธยมศึกษาจากโรงเรียนศึกษานารี หลังจากนั้นได้เข้าศึกษาที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยจนสำเร็จการศึกษาเศรษฐศาสตร์บัณฑิต (เกียรตินิยม)  และหลังจากจบการศึกษาได้เริ่มเป็นอาจารย์ครั้งแรกที่คณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ในปี พ.ศ.2513 ต่อมาจึงได้ย้ายมาเป็นอาจารย์ที่คณะเศรษฐศาสตร์

อาจารย์ธีรนาถสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาโทสาขา  Development Studies จาก  Institute of Social Studies (ISS) ประเทศเนเธอร์แลนด์  ในปี พ.ศ. 2522  โดยเขียนวิทยานิพนธ์เรื่อง “Aspects of Industrializations and Labor  Problems in an Open Economy: Thailand Case”  หลังจากนั้นได้กลับมาสอนหนังสือต่อที่คณะเศรษฐศาสตร์  และได้เข้าร่วมกิจกรรมของมหาวิทยาลัย  เช่น  การปฏิบัติหน้าที่รองประธานสภาคณาจารย์  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  เป็นอาจารย์ที่ปรึกษาค่าย  ชมรมศึกษาและวิจัยชาวเขา  สโมสรนิสิต  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  เข้าร่วมจัดกิจกรรมทางวิชาการกับกลุ่มเศรษฐศาสตร์การเมือง  ในระหว่างนี้อาจารย์เริ่มสนใจศึกษาประเด็นด้านสิทธิสตรีและเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมกับองค์กรสตรีหลายแห่ง  โดยได้เป็นผู้ร่วมก่อตั้งมูลนิธิเพื่อนหญิง  ซึ่งเป็นองค์กรพัฒนาเอกชนที่รณรงค์เรื่องสิทธิสตรี

ในระหว่างปี พ.ศ. 2528-2532  อาจารย์ธีรนาถได้รับทุนการศึกษาจาก  Harvard-Yanking  Scholarships  และ  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ไปศึกษาต่อระดับปริญญาเอกที่มหาวิทยาลัย  Cambridge  ประเทศอังกฤษ  ในขณะที่เขียนวิทยานิพนธ์เรื่อง “The  Political  Economy  of  Prostitution  in  Thailand”  อาจารย์ได้เดินทางกลับประเทศไทยเพื่อปฏิบัติภารกิจทางวิชาการต่อที่คณะเศรษฐศาสตร์จนถึงปัจจุบัน

ความสัมพันธ์กับงานด้านสตรีของอาจารย์ธีรนาถ  เน้นหนักที่ปัญหาแรงงานหญิงและสิทธิทางการเมืองของผู้หญิงในระบอบประชาธิปไตย  อาจารย์ได้มีบทบาทในการผลักดันเรื่องเหล่านี้อย่างมาก  โดยได้เข้าไปทำงานในองค์กรต่างๆ  ทั้งภาครัฐและเอกชน  เช่น  การเข้าร่วมในคณะกรรมการชุดต่างๆ  ได้แก่  คณะกรรมการส่งเสริมและประสานงานสตรีแห่งชาติ  (กสส.)  สำนักนายกรัฐมนตรี  คณะกรรมการปรับปรุงกฎหมายการปกครองท้องถิ่นและการกระจายอำนาจไปสู่ท้องถิ่น  คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการจัดทำนโยบายและแผนปฏิบัติการแม่บทด้านสิทธิมนุษยชน  คณะกรรมการอำนวยการงานพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในชนบท (พชช.)  คณะกรรมการจัดทำแผนการศึกษาแห่งชาติ  คณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ  สาขาสังคมวิทยา

ผลงานที่สำคัญประการหนึ่งในการช่วยเหลือคนงานหญิงที่ประสบปัญหาจากการทำงานคือ  การที่อาจารย์ธีรนาถได้ผลักดันให้รัฐบาลจัดตั้งศูนย์อำนวยการช่วยเหลือลูกจ้างที่ประสบภัยกรณีโรงงานเคเดอร์  และเข้าร่วมเป็นกรรมการเจรจาสิทธิประโยชน์คนงานจากกรณีโศกนาฏกรรมไฟไหม้คนงานเคเดอร์  เมื่อวันที่  10  พฤษภาคม  พ.ศ.2534  และหลังจากนั้น  อาจารย์ได้เป็นกำลังสำคัญในการรณรงค์จัดตั้งสถาบันคุ้มครองสุขภาพความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในสถานประกอบการ  เพื่อให้คนงานในภาคเอกชนได้มีหลักประกันในด้านชีวิตและความปลอดภัยมากขึ้น  นอกจากนี้  อาจารย์ยังดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาสภาองค์การลูกจ้าง  สภาแรงงานแห่งประเทศไทย  ที่ปรึกษากลุ่มบูรณาการแรงงานสตรี  และที่ปรึกษากลุ่มเพื่อแรงงานหญิงไทยในเอเชีย

ในระหว่างที่ยังมีชีวิตอยู่  อาจารย์ธีรนาถได้พยายามใช้เครื่องมือสื่อสารต่าง ๆ เผยแพร่ความรู้ที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม  โดยอาจารย์ได้เคยเป็นผู้อำนวยการการสร้างละครเพื่อประชาธิปไตยในช่วงหลังเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ  เรื่อง  “บ้านสองแยก”  ได้รับรางวัลโทรทัศน์ทองคำ พ.ศ. 2535  เป็นผู้ดำเนินรายการวิทยุ  “เศรษฐกิจชาวบ้าน”  และ  “สามย่านรายวัน”  ทางสถานีวิทยุจุฬาฯ  และผู้ดำเนินรายการ  “สะท้อนเงาสังคม”  “Bangkok Tonight”   และ “พบกันครึ่งทาง”  ทางสถานีโทรทัศน์  Thai Sky  นอกจากนี้อาจารย์ได้เขียนบทความลงในวารสารทางวิชาการและหนังสือพิมพ์ต่างๆในประเด็นผู้หญิง  เศรษฐกิจ  และการเมือง  อีกเป็นจำนวนมาก  ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ

ก่อนหน้าที่จะเสียชีวิต  อาจารย์ธีรนาถ  กาญจนอักษร  ดำรงตำแหน่งเป็นอาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  รองผู้อำนวยการสถาบันเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาชนบท  ผู้อำนวยการโครงการผู้นำสตรีท้องถิ่น  สถาบันวิจัยสังคม   จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ผู้ประสานงานเครือข่ายผู้หญิงกับรัฐธรรมนูญ  คณะกรรมการรณรงค์สุขภาพความปลอดภัยของคนงาน  ที่ปรึกษาสมัชชาคนจน  ที่ปรึกษาสภาเครือข่ายผู้ป่วยจากการทำงาน  ที่ปรึกษามูลนิธิอารมณ์  พงศ์พงัน  ที่ปรึกษาศูนย์พัฒนาการศึกษาเพื่อลูกหญิงและชุมชน  จังหวัดเชียงราย  ที่ปรึกษาชมรมจุฬาทักษิณ  และคณะกรรมการผลักดันการจัดตั้งสถาบันคุ้มครองสุขภาพความปลอดภัย  และสิ่งแวดล้อม  ในสถานประกอบการ